یادگیری و تقویت حافظه

با هم میخوانیم :

• اهمیت یادگیری
• ما چه یاد می‌گیریم؟
• تعریف یادگیری
• انواع یادگیری
• تقویت حافظه
• عوامل مکانی یا محیطی موثر در یادگیری
• نتیجه گیری

اهمیت یادگیری

یکی از گسترده‌ترین و متنوع ترین فعالیت‌های انسان، یادگیری است. بسیاری از اقدامات سازمان یافته‌ی بشر به منظور یادگیری، تربیت و آماده سازی انسان‌ها صورت می‌پذیرد؛ از جمله تلاش خانواده‌ها، نهادهای دینی، برنامه‌ها و کوشش‌های مدارس، دانشگاه‌ها و بسیاری از فعالیت‌ها در کارگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها. زندگی انسان، برعکس حیوانات، بدون یادگیری امکان پذیر نیست. هرچند انسان نیز به برخی از بازتاب‌های ساده و زمینه‌های رفتار غریزی مجهز است اما انسان در نتیجه‌ی یادگیری، در همین بازتاب‌ها و رفتارهای غریزی تغییراتی پدید می‌آورد.

توان یادگیری و نامحدود بودن میزان آن، گران بهاترین هدیه‌ی الهی محسوب می‌گردد. تصور کنید، اگر همه آموخته‌های مردم از انواع تجربی و نظری، در یک ناحیه‌ی بسته مثلا در یک جزیره‌ی بی‌ارتباط با دیگر انسان‌ها از آنها پس گرفته شود، یعنی آنان مهارت راه رفتن، تکلم، یادگیری‌های عمومی، علمی و اجتماعی را ناگهان از دست بدهند، با وجود برخورداری از توان بالقوه‌ی یادگیری، چه اتفاقی رخ خواهد داد؟

ما چه یاد می‌گیریم؟

توان ذاتی و خدادادی، مایه‌ی اصلی یادگیری است. خوشبختانه تقریبا تمام مردم از آن بهره مندند. براساس این توانمندیهاست که مهارت‌ها و یادگیری‌های انسان در تمام طول عمر رشد می‌یابد. اولین آموخته‌های انسان در جهت نیل به شادی و آرامش بدنی است؛ یعنی دور شدن از درد و ناراحتی و گرایش به رضایت و لذت. انسان به تدریج، مهارت‌های جنبشی و زبانی را می آموزد و همراه آن رفتارهای اجتماعی را کسب می‌کند. در نتیجه، مفاهیم، اندیشه‌ی درست، استدلال منطقی و انواع مهارت‌ها را در زمینه‌های علوم، فنون و هنرها دقیق‌تر می آموزد. به این ترتیب، انسان می‌تواند از طریق یادگیری، بخش بزرگی از تجربه‌های هزاران نسل را به سرعت فرا گیرد.

تعریف یادگیری

بسیاری از یادگیری‌ها به توان‌اندیشیدن، تکلم و یا حل مسئله منتهی می‌شوند و اغلب، رفتار خیلی مشهودی نیستند. اما برخی یادگیری‌ها مانند نقاشی، بازی و مهارت‌های عملی و حرکتی آشکارتر، جلوه می‌کنند. نوعی از آنها ناگهانی حاصل می‌شوند و بسیاری نیز در اثر تلاش و تمرین‌های سخت به دست می‌آیند. این وضعیت، سبب شده است که یادگیری از دیدگاه‌ها و مکتب‌های روان شناسی تعریف یکسانی نداشته باشد. با این حال، تعریف زیر بیشتر مورد نظر بوده است:

یادگیری، هرگونه تغییر نسبی در رفتار و فرایندهای روانی است که بر اثر تجربه و تمرین پدید آمده باشد.

البته دگرگونی هایی را که در نتیجه‌ی خستگی، صدمه یا بیماری پدید می‌آیند، نمی‌توان یادگیری نامید. یادگیری ثمربخش باید در جهت سازندگی جامعه باشد. مانند فعالیت‌های انسان دوستانه‌ی فرهنگی، اجتماعی، آموزشی، دینی و اخلاقی و جز آن. یادگیری ممکن است در مسیر خلاف سازندگی‌های اجتماعی نیز به کار رود. مورد نخست را یادگیری مثبت و نوع دوم را یادگیری منفی می‌خوانند. اما در هر نوع یادگیری، گونه‌ای از توانمندی و کارآمدی وجود دارد.

بیشتر بخوانید: کنترل هیجانات یک ذهن آگاه

انواع یادگیری

روان شناسان، انواع یادگیری را در سه گروه «شرطی یا رفتاری»، «شناختی» و «اجتماعی» طبقه بندی کرده‌اند. یادگیری مشارکتی نیز نوعی از یادگیری اجتماعی به شمار می‌آید.

یادگیری یک فرآیند پیچیده و چندگانه است که تحت تأثیر مجموعه‌ای از عوامل و شرایط قرار می‌گیرد. عوامل موثر در یادگیری به شکل گسترده‌ای می‌توانند شامل موارد زیر باشند:

1. تعهد و انگیزه: تعهد به یادگیری و انگیزه شخصی برای دستیابی به اهداف تعیین کننده مهمی در فرآیند یادگیری هستند.

2. روش‌های یادگیری: انتخاب روش‌های موثر برای یادگیری، مانند مطالعه منظم، تدریس خودآموز، مشارکت در کلاس‌های آموزشی یا استفاده از منابع آموزشی متنوع، اهمیت دارد.

3. محیط یادگیری: محیط یادگیری، از جمله مکان، زمان و شرایط فیزیکی و اجتماعی، می‌تواند تأثیر زیادی بر یادگیری داشته باشد.

4. تجربیات قبلی: تجربیات گذشته شخص در زمینه موضوعات مشابه یا تجربه‌های آموزشی قبلی می‌توانند به یادگیری کمک کنند یا مانع آن شوند.

5. توانایی‌ها و استعدادها: توانایی‌ها و استعدادهای فرد در حوزه‌های مختلف نقش مهمی در یادگیری ایفا می‌کنند.

6. استراتژی‌های یادگیری: استفاده از استراتژی‌های موثر برای خواندن، یادآوری، تفکر و حل مسائل اساسی در تسهیل یادگیری است.

7. تعامل و تبادل: مشارکت در گفت‌وگوها، تبادل نظر با دیگران و اشتراک تجربیات می‌تواند یادگیری را تقویت کند.

8. تغییر و تطور: تغییرات و تطورات در روش‌ها و محتواهای یادگیری ممکن است نیاز به تطابق و به‌روزرسانی داشته باشد.

9. ارزیابی و بازخورد: ارزیابی منظم و دریافت بازخورد سازنده می‌تواند در تشویق بهبود یادگیری کمک کند.

10. مدیریت زمان: توانایی مدیریت زمان و اولویت‌دهی به مهم‌ترین وظایف یادگیری نیز از عوامل مهم موفقیت در یادگیری است.

تقویت حافظه

تقویت حافظه در مطالعه یک مهارت مهم است که به شما کمک می‌کند اطلاعات را بهتر به یاد بگیرید و بهتر به آنها دسترسی پیدا کنید. در ادامه تعدادی روش برای تقویت حافظه در مطالعه آورده شده است:

1. مطالعه با دقت: وقتی می‌خواهید چیزی را مطالعه کنید، تمرکز کامل خود را روی موضوع انتخابی خود قرار دهید. از اشیاء حاشیه‌ای و نویزهای اختیاری دوری کنید.

2. تجسم: از تصویرسازی ذهنی استفاده کنید. تلاش کنید تصاویر ذهنی از مطالبی که می‌خواهید یاد بگیرید ایجاد کنید. این کار به بهبود حافظه تصویری کمک می‌کند.

3. یادداشت‌برداری: نکات مهم را یادداشت کنید و از فراز و نشیب‌ها و علائم مهم استفاده کنید تا اطلاعات را بهتر به یاد بیاورید.

4. تکرار مطالب: اطلاعات را چندین بار مرور کنید. تکرار به حفظ اطلاعات کمک می‌کند.

5. استفاده از روش‌های یادگیری متنوع: از روش‌های مختلف مانند نوشتن، خواندن بلند، تدریس به دیگران و استفاده از منابع تعاملی مختلف برای مطالعه استفاده کنید.

6. استفاده از کارت‌های یادگیری: از کارت‌های یادگیری برای نوشتن نکات کلیدی و سوالات مرتبط با موضوع استفاده کنید و سپس به تکرار آن‌ها بپردازید.

7. استفاده از رازهای حافظه: تمرین‌های حافظه مانند حفظ اعداد تلفن، نام‌ها یا کلمات جدید به تقویت حافظه شما کمک می‌کند.

8. استراحت و تغذیه: مطالبه با استراحت کافی و تغذیه مناسب همچنین می‌تواند به بهبود حافظه کمک کند.

9. تمرین فیزیکی: فعالیت‌های ورزشی و تمرینات فیزیکی منظم نیز به بهبود عملکرد مغز  و حافظه کمک می‌کنند.

10. توقف در فواصل زمانی: مطالعه را به دوره‌های کوتاه تقسیم کنید و در اوقات استراحت کوتاه به چیزهای دیگر پرداخته و ذهن خود را تازه کنید.

مهمترین نکته این است که هیچ فرمول جادویی برای تقویت حافظه وجود ندارد، بنابراین بهترین روش برای شما را با آزمون و خطا پیدا کنید و آن را به مرور بهبود ببخشید.

بیشتر بخوانید: راهکارهای موثر برای رشد نوجوانان از طریق کتاب‌خوانی

عوامل مکانی یا محیطی موثر در یادگیری

یکی از عواملی که به شدت در یادگیری افراد تاثیر گذار هست محیط و مکانی است که روی احساسات و افکار او اثر می گذارد ممکن است این محیط تاثیر منفی یا مثبت داشته باشد.

دما
نور
هوا
امکانات آموزشی
رابطه عاطفی فرد با اطرافیان
نظم محیطی
 مثلا یادگیری فرد در محیطی باشد که احترام متقابل صفر باشه و عواملی منفی شبیه شک ، ناامیدی ، ترس ووو حاکم باشد مسلما یادگیری برای فرد خیلی دشوار می شود .

تاثیر نور 

طبق تحقیقات انجام شده نور آبی سبب می شود که افراد تمرکز بیشتری برای انجام کار های خود داشته باشند .زمانی که نور آبی برای دانش آموزان در کلاس تنظیم شود این نور آبی سبب تولید هورمون کورتیزول شده و به دنبال آن باعث افزایش یادگیری می شود ، اگر می توانید حداقل زمانی که می خواهید تمرکز بیشتری داشته باشید مقدار زیر نور آبی قرار گرفته و بعد یادگیری خود را شروع کنید .

تاثیر دما 

محققان به نتایج جدیدی دست یافتند که افزایش دما محیط سبب کاهش یادگیری می شود به عبارت دیگر سرعت یادگیری را کاهش می دهد  و حتی گرما محیط باعث می شود که حافظه فرد به خوبی کار نکرده و سرعت تجزیه و تحلیل نیز کاهش می یابد در نتیجه دما جدی بگیرید چون در یادگیری شما خیلی تاثیر گذار است در حقیقت مکان خوب برای  مطالعه تاثیر عمیقی روی یادگیری دارد .

انگیزه

در حقیقت انگیزه یکی از عوامل موثر در یادگیری فرد هست و حتی روانشناسان انگیزه را عامل مهمتر نسبت به هوش می دانند زیرا طبق تحقیقات انجام شده انگیزه عاملی است که سبب یادگیری بهتر و در واقع آتش درون می تواند یادگیری فرد را به بیشترین حد ممکن برساند بر عکس آن کسانی که انگیزه کافی ندارد هیچ تمایلی برای مطالعه و درس خواندن طولانی مدت ندارد .

هدف گذاری یا آرزو

اگر آرزو هایی دارید که دوست دارید به آنها برسید و مثلا یادگیری زبان جدید و اینکه در آزمونی به موفقیت برسید .اگر برنامه مشخصی برای آن آرزو نداشته باشید در حد آرزو خواهد ماند ، اگر می خواهید آرزو شما به هدف تبدیل شود باید برای آن برنامه داشته باشید .

تقویت حافظه با اهداف مشخص

زمانی یادگیری شما عمیق می شود که هدفی داشته باشید که نزدیک توانایی های شما باشد در این حالت روند یادگیری شما عمیق و با تمرکز ادامه خواهد داشت .

سیستم سازی یا هدف

داشتن هدف خیلی خوب است ولی نباید از داشتن سیستم درست برای رسیدن به اون هدف غافل باشیم ، در واقع سیستم درباره فرایند هایی از انجام کار های مختلف هستند که می خواهیم انجام دهیم .نکته جالب توجه برای افزایش یادگیری همین هست که اگر میخواهید یادگیری بیشتری داشته باشید ، ابتدا هدفی مشخص برای خودتون داشته باشید و سپس فقط روی سیستم انجام کار هایی که باید در طول هفته انجام دهید تمرکز کنید و تمرکز تون بیشتر روی روند انجام کار باشه تا هدفی که دارید .

با این کار می توانید وقت بیشتری برای طراحی سیستم هایی تمرکز کنید که سبب یادگیری شما در بلند مدت می شوند .

بیشتر بخوانید: چگونه در تعطیلات عید درس بخوانیم؟

نتیجه گیری

به طور کلی، یادگیری تحت تأثیر ترکیبی از این عوامل قرار می‌گیرد و تجربیات هر شخص در مورد یادگیری ممکن است متفاوت باشد.

اگر سیستمی داشته باشید که روزی 1 درصد بهتر شوید بهتر از آن است متوقف شده باشید زیرا این پیشرفت 1 درصدی در یادگیری در بلند مدت سبب پیشرفتی بزرگ خواهد شد که حتی خودتان باورش نمی شود .