در مطالعه به روش موثر و صحیح، صرفاً خواندن، خط کشی زیر خطوط و دوباره خوانی نیست. شیوه جدید درس خواندن شامل خواندن، نوشتن، فکر کردن و یادآوری خواهد بود.

بهتر است؛ هنگام مطالعه هر مطلبی، هدفی را تعیین کنید. هرچه آموختید بطور کامل برای خود تعریف کنید. آنچه آموختید، به زندگی و محیط اطراف خود ربط دهید. در پایان از خود سوال کنید، که آیا این مطلب را خوب یاد گرفتید و به آن مسلط هستید؟

همچنین برای ماندن مطالب در حافظه بلندمدت، باید به موقع مطالب را مرور کنید. پس برای به یادسپاری و یادآوری، به  تقویت حافظه  هم نیاز داریم. 

انچه باید بدانیم :

• اصول اولیه مطالعه
• مراحل صحیح مطالعه
• مزیت عمده شیوه صحیح مطالعه
•  شش روش مطالعه
• نکات مهم در انجام روش‌های صحیح درس خواندن
• چند توصیه مهم که بایدفراگیران علم از آن مطلع باشند.

اصول اولیه مطالعه

زمان مطالعه

مطالعه زمان خاصی ندارد، هر وقت احساس کردید که آماده هستید شروع کنید. اما زمانی را که، برای مطالعه در نظر گرفتید؛ کار دیگری انجام ندهید. مدت زمانی که هر شخصی آمادگی ذهنی لازم برای یادگیری را دارد، بین 10 تا 45 دقیقه است. بعد از 45 دقیقه قدرت یادگیری کمتر می شود. ساده ترین و بهترین زمان بندی برای مطالعه و استراحت، 40 تا 50 دقیقه مطالعه و 10 دقیقه استراحت است.

برنامه ریزی

از لحاظ در اختیار داشتن وقت، کمترین فرقی بین افراد وجود ندارد. هیچ شخصی از دیگری وقت بیشتر یا کمتری نمی تواند داشته باشد. یک ساعت برای کلیه افراد بشر 60 دقیقه است. تنها راه جلوگیری از هدر رفتن وقت، استفاده از آن بر طبق برنامه یا به عبارت دیگر، درست استفاده کردن از آن است. باید وقت خودمان را صرف مسائلی کنیم که از هر حیث برای ما اهمیت دارند.

برنامه ریزی یعنی تهیه طرح و نقشه برای رسیدن به هدف. هر شخص باید بر اساس توانایی و عادت هایش، یک برنامه بنویسد، طبق برنامه عمل کند و انجام کارها را به تعویق نیندازد. برنامه ریزی باعث نظم می شود و از اتلاف وقت، بلاتکلیفی و استرس جلوگیری می کند.

در یک وقت معین غذا بخورید و در وقت معینی به مطالعه و یادگیری بپردازید. البته باید بدانید، که چگونه مطالعه می کنید و چگونه یاد می گیرید. مثلاً اگر انگلیسی را سریع یاد می گیرید، مدت زمان کمتری را در برنامه تان به آن اختصاص دهید، و برای یادگیری درس مشکل از نظر شما، مدت زمان بیشتری را، در نظر بگیرید.

توجه داشته باشید؛ اولین برنامه ریزی آخرین آن نخواهد بود. ممکن است برنامه ریزی شما غیرواقعی باشد، باید در آن تجدید نظر کنید و بطور موثر و کارآمد از وقت خود استفاده نمایید.

بیشتر بخوانیم : ترویج فرهنگ کتابخوانی در مدارس

مراحل صحیح مطالعه

هر کس به روش خودش باید کتاب بخواند. ممکن است راه هایی که دو نفر برای مطالعه انتخاب می کنند متفاوت باشد. با این حال مراحل مطالعه ی صحیح عبارتند از:

1) بررسی اجمالی
زمانی انجام می گیرد که کتابی تازه دست ما رسیده باشد، بخواهیم آن را برای اولین بار بخوانیم، در این صورت همه کتاب را نگاه می کنیم. موضوع کتاب، نام نویسنده، نوع کتاب، اینکه چه می خواهد بگوید و چند صفحه است. در این مرحله به جدول ها، تصاویر، سرفصل های کتاب و خلاصه فصل ها نگاه می کنیم. (در مدت 1 الی 4 دقیقه)

2) بررسی اولیه
یک فصل یا یک قسمت از کتاب را می خوانیم. (در 2 دقیقه)

3) سوال گذاری
با توجه به مرحله قبل، سوال هایی در ذهن خود مطرح یا در کاغذ می نویسیم. هدف ما از سوال گذاری، ایجاد تمرکز و کنجکاوی هنگام مطالعه است. راه مستقیم برای سوال گذاری استفاده از سرفصل ها است. (در 1 دقیقه)

4) خواندن
برای این کار دست و چشم خود را با سرعت مناسب، زیر کلمات طوری حرکت می دهیم تا بتوانیم بدون خواندن با صدای بلند، ببینیم و به خاطر بسپاریم، به این کار خط بردن می گویند. در مرحله خط بردن، بیشتر کتاب باید فهمیده شود. به صورت فعال می خوانیم. نکات کلیدی را یادداشت می کنیم. اگر نکته ای را متوجه نشدیم یک علامت سوال می گذاریم و رد می شویم.

5) بازنگری
به کلمات کلیدی که در مرحله قبل نوشتیم نگاه می کنیم. اگر جملات تداعی نشد و چیزی را به خاطر نیاوردیم؛ یا نکات، کلیدی نیستند، و یا نکات کلیدی کمی یادداشت کرده ایم. در این مرحله علامت های سوال را می خوانیم (که در مرحله خواندن متوجه نشدیم) و نکات مربوط به آن را یادداشت می کنیم.

6) بازگو کردن
حفظ کردن ممکن است یک راه ساده برای به خاطر سپردن باشد. حفظ کردن قدیمی ترین روش یادگیری است. اما تنها راه درک اینکه، آیا شما واقعاً آنچه که خواندید فهمیدید، حفظ کردن نیست؛ بلکه بازگویی به زبان خودتان روش موثری است. هرچه زودتر بازگو کنید کمتر فراموش می کنید. با صدای بلند برای خود توضیح دهید. این کار باعث می شود تا مدتی، 100 درصد مطالب در ذهن شما بماند.

7) زمان های مرور
اگر مرور را در بررسی، سوال کردن و خواندن انجام دهید، در بازگو کردن مشکل نخواهید داشت. بعضی از افراد منتظر می شوند درست قبل از امتحان، مرور کنند. پرفسور آرتورگیتز در تحقیقات خود ثابت کرده اگر 20 درصد وقت خود را بخوانید و 80 درصد یادآوری کنید، 2 برابر مفیدتر از آن است که همه وقت خود را بخوانید.

بیشتر بخوانیم : برای رهایی از بند کمال گرایی چه کتاب هایی بخوانیم؟

شیوه صحیح مطالعه ،چهار مزیت عمده زیر را به دنبال دارد:

۱- زمان مطالعه را کاهش میدهد.

۲- میزان یادگیری را افزایش میدهد .

۳-مدت نگهداری مطالب در حافظه را طولانی تر می کند.

۴- بخاطر سپاری اطلاعات را آسانتر می سازد.

برای داشتن مطالعه ای فعال و پویا نوشتن نکات مهم درحین خواندن ضروری است تابرای مرور مطالب،دوباره کتاب رانخوانده و در زمانی کوتاه ازروی یادداشتهای خود مطالب را مرور کرد .یادداشت برداری ، بخشی مهم و حساس از مطالعه است که باید به آن توجهی خاص داشت . چون موفقیت شما را تا حدودی زیاد تضمین خواهد کرد و مدت زمان لازم برای یادگیری را کاهش خواهد داد. خواندن بدون یادداشت برداری یک علت مهم فراموشی است.

شش روش مطالعه :

خواندن بدون نوشتن ،خط کشیدن زیرنکات مهم، حاشیه نویسی، خلاصه نویسی ،کلید برداری، خلاقیت و طرح شبکه ای مغز

۱-خواندن بدون نوشتن: روش نادرست مطالعه است . مطالعه فرآیندی فعال و پویا است وبرای نیل به این هدف باید از تمام حواس خود برای درک صحیح مطالب استفاده کرد. باید با چشمان خود مطالب را خواند، باید در زمان مورد نیاز مطالب را بلند بلند ادا کرد و نکات مهم را یادداشت کرد تا هم با مطالب مورد مطالعه درگیر شده و حضوری فعال و همه جانبه در یادگیری داشت و هم در هنگام مورد نیاز ، خصوصا” قبل از امتحان ، بتوان از روی نوشته ها مرور کرد و خیلی سریع مطالب مهم را مجددا” به خاطر سپرد .

۲- خط کشیدن زیر نکات مهم : این روش شاید نسبت به روش قبلی بهتر است ولی روش کاملی برای مطالعه نیست چرا که در این روش بعضی از افراد بجای آنکه تمرکز و توجه بروی یادگیری و درک مطالب داشته باشند ذهنشان معطوف به خط کشیدن زیر نکات مهم می گردد .حداقل روش صحیح خط کشیدن زیر نکات مهم به این صورت است که ابتدا مطالب را بخوانند و مفهوم را کاملا” درک کنند و سپس زیر نکات مهم خط بکشند نه آنکه در کتاب بدنبال نکات مهم بگردند تا زیر آن را خط بکشند .

۳- حاشیه نویسی : این روش نسبت به دو روش قبلی بهتر است ولی بازهم روشی کامل برای درک عمیق مطالب و خواندن کتب درسی نیست ولی می تواند برای یادگیری مطالبی که از اهمیتی چندان برخوردار نیستند مورد استفاده قرار گیرد.

۴- خلاصه نویسی : در این روش شما مطالب را میخوانید و آنچه را که درک کرده اید بصورت خلاصه بروی دفتری یادداشت می کنید که این روش برای مطالعه مناسب است و از روشهای قبلی بهتر می باشد چرا که در این روش ابتدا مطالب را درک کرده سپس آنها را یادداشت می کنید اما بازهم بهترین روش برای خواندن نیست .

۵- کلید برداری : کلید برداری روشی بسیار مناسب برای خواندن و نوشتن نکات مهم است . در این روش شما بعد از درک مطالب ، بصورت کلیدی نکات مهم را یادداشت می کنید و در واقع کلمه کلیدی کوتاهترین، راحتترین ،بهترین وپرمعنی ترین کلمه ای است که با دیدن آن، مفهوم جمله تداعی شده و به خاطر آورده می شود .

۶- خلاقیت و طرح شبکه ای مغز: این روش بهترین شیوه برای یادگیری خصوصا” فراگیری مطالب درسی است .در این روش شما مطالب را میخوانید بعد از درک حقیقی آنها نکات مهم را به زبان خودتان و بصورت کلیدی یادداشت می کنید و سپس کلمات کلیدی را بروی طرح شبکه ای مغز می نویسد ( در واقع نوشته های خود را به بهترین شکل ممکن سازماندهی می کنید و نکات اصلی و فرعی را مشخص می کنید)تا در دفعات بعد به جای دوباره خوانی کتاب ، فقط به طرح شبکه ای مراجعه کرده وبا دیدن کلمات کلیدی نوشته شده بروی طرح شبکه ای مغز ، آنها را خیلی سریع مرور کنید . این روش درصد موفقیت تحصیلی شما را تا حدود بسیار زیادی افزایش میدهد و درس خواندن را بسیار آسان می کند. و بازده مطالعه را افزایش میدهد.

بیشتر بخوانیم : چگونه حرفه ای کتاب بخوانیم ؟

نکات مهم در انجام روش‌های صحیح درس خواندن

برخی از شیوه‌ها و نکات مؤثر برای مطالعه که به یادگیری بهتر می‌انجامد عبارت‌اند از:

• پیش از شروع برنامه‌ریزی داشته و مشخص کنید چه مباحثی را می‌خواهید بخوانید.
• سعی کنید در فواصل زمانی کوتاه اما پیوسته درس بخوانید.
• مکان مطالعه و درس خواندن را به صورت متناوب تغییر دهید.
• با صدای بلند بخوانید، گویی برای خود در حال تدریس هستید.
• مطالعه گروهی و انجام تکالیف به صورت گروهی، مثل رفتن به کتابخانه و تبادل نظر در یافتن پاسخ درست در افزایش انگیزه و آمادگی بسیار مؤثر است.
• از فلش کارت‌های مرتبط استفاده کنید.
• از خودتان امتحان بگیرید.
• مبحثی را بر اساس سلیقه حذف نکنید، هر قسمت از درس اهمیت خود را دارد.
• استراحت و خواب کافی را فراموش نکنید.
• خود را غرق جزوه‌ها و منابع درسی متعدد نکنید.

بیشتر بخوانیم : استفاده موثر از ساعت شنی در بهبود تمرکز و مدیریت زمان

چند توصیه مهم که بایدفراگیران علم از آن مطلع باشند.

۱- حداکثر زمانی که افراد می توانند فکر خود را بروی موضوعی متمرکز کنند بیش از 30دقیقه نیست ، یعنی باید سعی شود حدود 30 دقیقه بروی یک مطلب تمرکز نمود و یا مطالعه داشت و حدود ۱۰ الی ۱۵ دقیقه استراحت نمود سپس مجددا” با همین روال شروع به مطالعه کرد.

۲- پیش از مطالعه از صرف غذاهای چرب و سنگین خودداری کنید. و چند ساعت پس از صرف غذا مطالعه نمائید چون پس از صرف غذای سنگین بیشتر جریان خون متوجه دستگاه گوارش میشود تا به هضم و جذب غذا کمک کند و لذا خونرسانی به مغز کاهش می یابد و از قدرت تفکر و تمرکز کاسته میشود . از مصرف الکل و دارو هم خودداری فرمائید همچنین غذاهای آردی مثل نان و قندی قدرت ادراک و تمرکز را کم می کند نوشابه های گازدارهم همینطور هستند.

۳- ذهن آدمی با هوش است اگر یادداشت بردارید خود را راحت از حفظ و بیاد سپاری مطالب می کند و نیز همزمان نمی توانید هم مطلبی را بنویسید و هم گوش دهید . پس در حین مطالعه لطفا” یادداشت برداری نمائید.

بیشتر بخوانیم : راهکارهای موثر برای رشد نوجوانان از طریق کتاب‌خوانی

سخن اخر

تغییرهای مثبت برای موفقیت، حد و مرزی ندارند و موفقیت مختص افراد خاصی نمی باشد. اگر زندگی را دوست دارید، پس وقت را تلف نکنید. شما می توانید و باید تا زمانی که در روی این کره خاکی زندگی می کنید، کاملاً زنده و خلاق باشید.