یکی از چالش‌هایی که تقریبا همه ما با آن روبرو می‌شویم انتخاب زمان مناسب برای مطالعه است. دلیلش هم این است که همه ما تجربه این را داشته‌ایم که در صورت مطالعه در برخی ساعات شبانه روز، مطالب را بهتر یاد می‌گیریم یا به اصطلاح بازدهی بیشتری داریم. مثلا ممکن است شما ترجیح بدهید که به جای درس خواندن در صبح زود، شب ها امتحان کنید. اما سوال این است که آیا واقعا میتوان بهترین زمان برای مطالعه را پیدا کرد؟.

علم چه می گوید؟

طبق علم زمان بندی خوب که به آن کرونوبیولوژی نیز گفته می شود و اوج عملکرد یادگیری ما، با DNA ما مشخص می‌شود. ساعت بیولوژیکی ما، که ساعتی درونی است که از دوران نوجوانی و جوانی در مغز ما جاسازی شده است، در واقع به ما کمک می‌کند تا تصمیم بگیریم بهترین زمان مطالعه، چه زمانی است؟

هر شخصی ساعت بیولوژیکی متفاوتی دارد که اوج بهره وری ذهنی و فکری او را تعیین می‌کند. شما می‌توانید یک فرد سحرخیز باشید، در صبح، پرانرژی، با تمرکز بالا و دارای قدرت یادگیری بالایی باشید. در نقطه مقابل، افرادی هستند که از آرامش و سکوت شب استفاده می‌کنند و به مطالعه می‌پردازند و برای آنها بهترین زمان مطالعه شب ها می باشد و یادگیری به مقدار حداکثر خود می‌رسد.

این نکته را نیز به یاد داشته باشید که همانطور سحرخیز بودن و یا دیر هنگام به تختخواب رفتن، از عادت هایی است که در طولانی مدت برای ما ایجاد می شود، می توان با تمرین و ممارست ساعات خواب و بیداری را بطور دلخواه تغییر داد، در نتیجه بهترین زمان مطالعه ممکن است با این روش تغییر پیدا کند.

اما بر اساس یافته‌های علمی، ساعت های مناسب برای درس خواندن ۱۰ صبح تا ۲ بعد از ظهر و از ۴ بعد از ظهر تا ۱۰ شب هستند چون مغز بر اساس تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی، بیشترین بازدهی را دارد و در بهترین حالت یادگیری است. از طرفی در ساعت ۴ تا ۷ صبح مغز در کمترین حالت بهره‌وری قرار دارد.

اما پاسخ به این سوال به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:

شخصیت و عادت‌های مطالعه شما: برخی افراد در اوایل صبح هوشیارتر و متمرکزتر هستند، در حالی که برخی دیگر در شب عملکرد بهتری دارند.
نوع مطالبی که مطالعه می‌کنید: برخی از مطالب، مانند ریاضیات و علوم، به تمرکز و هوشیاری بیشتری نیاز دارند، در حالی که برخی دیگر، مانند زبان و ادبیات، به خلاقیت و تفکر انتقادی بیشتری نیاز دارند.
فعالیت‌های دیگر شما در طول روز: اگر در طول روز فعالیت‌های زیادی دارید، ممکن است در پایان روز احساس خستگی و کسالت کنید که در نتیجه تمرکز و یادگیری شما کاهش می‌یابد.
با توجه به این عوامل، به طور کلی می‌توان گفت که بهترین زمان مطالعه برای اکثر افراد، اوایل صبح یا بعد از ظهر است. در این زمان‌ها، بدن و ذهن شما هوشیارتر و متمرکزتر هستند و می‌توانید با بهره‌وری بیشتری مطالعه کنید.

در اینجا چند نکته برای انتخاب بهترین زمان مطالعه آورده شده است:

به بدن خود گوش دهید: اگر در طول روز احساس خستگی یا کسالت می‌کنید، به جای اینکه خودتان را مجبور به مطالعه کنید، استراحت کنید و در زمان دیگری مطالعه را ادامه دهید.
از تقویم روزانه خود استفاده کنید: تقویم خود را بررسی کنید و ببینید در چه زمان‌هایی از روز معمولاً آزاد هستید و می‌توانید بدون مزاحمت مطالعه کنید.
با سایر افراد مشورت کنید: از دوستان، اعضای خانواده، یا مشاور تحصیلی خود بپرسید که فکر می‌کنند چه زمانی از روز برای شما مناسب‌تر است.
در نهایت، بهترین راه برای تعیین بهترین زمان مطالعه برای شما، آزمایش کردن و یافتن زمانی است که بیشترین بهره‌وری را در آن زمان دارید.
شخصیت و سبک یادگیری شما: برخی از افراد در اوایل صبح، زمانی که ذهن آنها تازه و تیز است، بهترین عملکرد را دارند. برخی دیگر در ساعات بعد از ظهر، زمانی که انرژی بیشتری دارند، بهتر می توانند تمرکز کنند.
نوع درس یا کاری که می خواهید انجام دهید: برخی از دروس، مانند ریاضی و علوم، نیاز به تمرکز و تفکر بیشتری دارند و بنابراین ممکن است برای مطالعه آنها در اوایل صبح مناسب تر باشند. برخی دیگر از دروس، مانند زبان و ادبیات، نیاز به خلاقیت و تخیل بیشتری دارند و بنابراین ممکن است برای مطالعه آنها در ساعات بعد از ظهر مناسب تر باشند.
فعالیت های دیگر شما: اگر در طول روز فعالیت های دیگری نیز دارید، باید زمان مطالعه خود را طوری تنظیم کنید که با این فعالیت ها تداخل نداشته باشد.
در مجموع، می توان گفت که بهترین زمان برای مطالعه زمانی است که شما بیشترین تمرکز و انرژی را دارید. اگر می دانید که در چه زمانی از روز بیشترین تمرکز را دارید، سعی کنید مطالعات خود را در آن زمان انجام دهید. اگر نمی دانید که در چه زمانی از روز بیشترین تمرکز را دارید، می توانید با آزمایش کردن، زمان مناسب مطالعه را برای خود پیدا کنید.

در اینجا چند نکته برای افزایش بهره وری مطالعه در هر زمان از روز وجود دارد:

• یک برنامه مطالعه منظم داشته باشید و به آن پایبند باشید.
• محیط مطالعه خود را آرام و بدون حواس پرتی آماده کنید.
• به طور منظم استراحت کنید و از چرت زدن کوتاه بعد از ظهر غافل نشوید.
• از تکنیک های مطالعه موثر، مانند خلاصه نویسی و مرور مطالب، استفاده کنید.
• با رعایت این نکات می توانید از هر زمان از روز برای مطالعه بهینه استفاده کنید و بازدهی مطالعات خود را افزایش دهید.

بیشتر بخوانیم : نحوه درست نشستن هنگام مطالعه

و اما دیگر عوامل :

• نوع درس
• شخصیت و ترجیحات فرد
• شرایط محیطی

به طور کلی، گفته می شود که اوایل صبح و بعد از ظهر بهترین زمان برای مطالعه هستند. در این زمان ها، هوشیاری و تمرکز انسان در بالاترین سطح خود قرار دارد.
اوایل صبح
اوایل صبح، بدن هنوز از خواب بیدار است و ذهن تازه و آماده برای یادگیری است. در این زمان، می توانید به راحتی مطالب جدید را یاد بگیرید و به خاطر بسپارید. همچنین، اوایل صبح معمولاً محیط آرام تر و خلوت تر است که به تمرکز شما کمک می کند.
بعد از ظهر
بعد از ظهر، بدن انرژی بیشتری دارد و می توانید به مدت طولانی تری با تمرکز مطالعه کنید. همچنین، بعد از ظهر معمولاً زمان کمتری از روز را به فعالیت های دیگر اختصاص می دهید، بنابراین می توانید زمان بیشتری را به مطالعه اختصاص دهید.
شب
شب ها، بدن خسته تر است و تمرکز دشوارتر می شود. همچنین، ممکن است در شب حواستان به چیزهای دیگر پرت شود، مانند تلویزیون، تلفن همراه، یا صداهای بیرونی. بنابراین، اگر می خواهید در شب مطالعه کنید، باید محیطی آرام و بدون حواس پرتی ایجاد کنید.
البته، این تنها یک قانون کلی است و ممکن است برای همه افراد صدق نکند. برخی از افراد ممکن است در شب ها بهتر از اوایل صبح درس بخوانند. همچنین، اگر در یک موضوع خاص مشکل دارید، ممکن است نیاز داشته باشید که در زمان دیگری از روز به مطالعه آن بپردازید.
در نهایت، بهترین زمان برای مطالعه زمانی است که احساس می کنید هوشیاری و تمرکز شما در بالاترین سطح خود قرار دارد. اگر در زمان خاصی از روز احساس می کنید که نمی توانید به خوبی تمرکز کنید، بهتر است آن زمان را برای مطالعه انتخاب نکنید.

به این نکات توجه کنید:

به نوع درس خود توجه کنید. برخی از دروس، مانند ریاضی و فیزیک، به تمرکز و دقت بیشتری نیاز دارند و بهتر است در زمانی که هوشیاری شما در بالاترین سطح خود قرار دارد، مطالعه شوند. دروس دیگر، مانند علوم انسانی، ممکن است نیاز به تمرکز کمتری داشته باشند و بتوانید در زمانی که خسته تر هستید نیز به مطالعه آنها بپردازید.
به شخصیت و ترجیحات خود توجه کنید. برخی از افراد صبح ها زودتر از خواب بیدار می شوند و انرژی بیشتری دارند. برخی دیگر ترجیح می دهند شب ها مطالعه کنند، زمانی که محیط آرام تر است.
به شرایط محیطی توجه کنید. اگر در محیطی پر سر و صدا زندگی می کنید، ممکن است بهتر باشد در زمان هایی از روز که محیط آرام تر است، مطالعه کنید.

نکاتی در ارتباط با بهترین زمان مطالعه و کیفیت یادگیری:

با یک چرت کوتاه در بعد از ظهر ممکن است نه تنها چیزهای یاد گرفته شده را در حافظه خود ذخیره کنید بلکه انرژی شما را نیز بازیابی می‌کند و سهم بسزایی در یادگیری ایجاد می کند.

اگر قرار است برای یک امتحان سخت، ساعتهای طولانی از روز را مطالعه کنید، دقایق کوتاهی در زمان مطالعه را به فعالیت هایی مثل گوش کردن به موسیقی دلخواه، یک پیاده روی چند دقیقه ای، خوردن یک اسنک خوشمزه اختصاص دهید، این کارها می تواند مغز شما را دوباره شارژ کند.

تا حالا دقت کرده اید که ممکن است یک موضوع خاص در ذهن شما نشسته باشد و سوالات زیادی در ارتباط با آن داشته باشید و بسیار مشتاق برای رسیدن به جواب ها باشید. اشتیاق شما می تواند هر زمانی را به بهترین زمان مطالعه تبدیل کند.

مطالعات نشان داده اند بین ساعت ۴ تا ۷ صبح، یادگیری به حداقل می رسد. این زمان را از برنامه زمانی خود برای مطالعه حذف کنید.

بیشتر بخوانیم : استفاده موثر از ساعت شنی در بهبود تمرکز و مدیریت زمان

سوالات متداول بهترین زمان برای درس خواندن

چگونه بهترین زمان برای مطالعه را پیدا کنیم؟
پیدا کردن زمان مفید برای خود توانایی‌های یادگیری شما مانند حافظه، هوشیاری یا مهارت‌های تفکر انتقادی می‌تواند در ساعات مختلف روز در سطوح مختلف باشد که برای یافتن آن در این مقاله فاکتورهای مختلفی را برشمردیم.
ساعات طلایی برای درس خواندن چه زمانی است؟
بر اساس یافته‌های علمی، ساعت های مناسب برای درس خواندن ۱۰ صبح تا ۲ بعد از ظهر و از ۴ بعد از ظهر تا ۱۰ شب هستند چون مغز بر اساس تغییرات فیزیولوژیک و هورمونی، بیشترین بازدهی را دارد و در بهترین حالت یادگیری است. از طرفی در ساعت ۴ تا ۷ صبح مغز در کمترین حالت بهره‌وری قرار دارد.
شب درس بخوانیم یا روز تا مطالب را بهتر یاد بگیریم؟
درس خواندن در روز یا شب، مزایای خاص خود را دارند و انتخاب یک ساعت خاص برای درس خواندن به فاکتورهای مختلفی که در این مقاله گفتیم از جمله نوع درس و عملکرد ذهن هر فرد بستگی دارد.
تفاوت صبح زود با آخر شب برای درس خواندن چیست؟
مغز ما در صبح بعد از یک خواب خوب و یک صبحانه مقوی بیشترین کارآمدی و هوشیاری را برای یادگیری مطالب جدید دارد. از طرفی مطالعه در سکوت شب کمک می‌کند تا با تمرکز بالاتری از مهارت‌های جدید، مانند به خاطر سپردن کلمات انگلیسی جدید را انجام دهد. تفاوت‌های مطالعه در ساعات مختلف شبانه روز را در این مطلب بررسی کرده‌ایم.

نتیجه گیری

بهترین زمان برای مطالعه، زمانی است که شما در آن بیشترین تمرکز و بازدهی ذهنی را دارید. این زمان برای هر فردی متفاوت است و به عوامل مختلفی مانند سبک زندگی، شغل، عادت‌های خواب و ... بستگی دارد.