عوضی

«عوضی»، رمانی از ژوئل اگلوف، نویسنده‌ی فرانسوی متولد 1970، که در سال 2008 منتشر شد، اثری است که با طنزی تلخ و نگاهی عمیق به بحران هویت انسان مدرن در جامعه‌ی شهری می‌پردازد. این رمان، که با ترجمه‌ی اصغر نوری از زبان اصلی (فرانسوی) توسط نشر افق منتشر شده، پس از موفقیت «منگی» (برنده‌ی جایزه‌ی لیورانتر 2005) نوشته شد و بار دیگر توانایی اگلوف در خلق روایت‌های تأثیرگذار و چندلایه را به نمایش گذاشت.

داستان حول محور مردی بی‌نام می‌چرخد که مدام با دیگران اشتباه گرفته می‌شود، در حالی که خود نیز از درک هویت واقعی‌اش ناتوان است. او در جهانی زندگی می‌کند که چهره‌اش آن‌قدر معمولی است که کسی او را به‌جا نمی‌آورد یا به‌اشتباه او را شخص دیگری می‌پندارد. این وضعیت، که با طنزی ظریف و گاه غم‌انگیز روایت می‌شود، خواننده را در تعلیقی مداوم نگه می‌دارد: آیا گفته‌های راوی حقیقت دارند؟ آیا او اصلاً وجود دارد؟ تنها عمه‌ی پدربزرگ راوی، زنی سالخورده که در توهمات جنگ جهانی دوم گرفتار است، او را می‌شناسد، اما این شناخت نیز به دلیل قطع ارتباط او با زمان حال، طنزی تلخ به داستان می‌افزاید.

اگلوف در «عوضی» با نگاهی هجوآمیز، مفاهیمی چون دوستی، اخلاق و عشق را به چالش می‌کشد و نشان می‌دهد که چگونه در دنیای مدرن، این ارزش‌ها در سایه‌ی سطحی‌نگری و احساسات کم‌عمق رنگ باخته‌اند. راوی، که در تلاش بی‌ثمر برای اثبات هویت خود است، به نمادی از انسان معاصر تبدیل می‌شود که در میان انبوه شباهت‌ها، هویت مستقل خود را گم کرده است. اگلوف، که پیشینه‌ای در رشته‌ی سینما و فیلمنامه‌نویسی دارد، با خلق شخصیتی انتزاعی اما ملموس، از تکنیک‌های سینمایی بهره می‌گیرد تا تصاویری واضح و تأثیرگذار در ذهن خواننده خلق کند.

«عوضی» داستانی است که با طنز موقعیت، خواننده را به خنده و تأمل وامی‌دارد و همزمان اضطرابی عمیق از گم‌گشتگی انسان در جهان مدرن را منتقل می‌کند. این رمان، کاوشی است در این پرسش که آیا در عصری که همه شبیه هم شده‌ایم، هویت ما هنوز معنایی دارد؟

«هر بار که به یکی می‌گفتم من کی‌ام، نگاهم می‌کرد و انگار یه غریبه رو می‌دید. حتی خودمم دیگه مطمئن نبودم. عمه‌ی پدربزرگم، با اون چشمای گم‌شده تو گذشته، تنها کسی بود که اسممو صدا می‌زد. اما وقتی بهم گفت 'تو همون پسر جنگ جهانی‌ای، نه؟'، خندیدم و قلبم گرفت. من کی بودم؟ اصلاً بودم؟»