عصیانگر (انسان طاغی)

کتاب *عصیانگر* (با عنوان اصلی *L'Homme révolté*)، نوشته آلبر کامو، فیلسوف، نویسنده و روزنامه‌نگار فرانسوی، که در سال 1951 منتشر شد و با ترجمه مهستی بحرینی به فارسی در دسترس است، اثری فلسفی و مقاله‌گونه است که عصاره اندیشه‌های کامو در مواجهه با مکاتب فکری و ایدئولوژی‌های زمانه‌اش را به نمایش می‌گذارد. کامو، که در طول زندگی کوتاه اما پربارش (1913-1960) با جریان‌های فکری متنوعی چون مسیحیت، نیست‌انگاری، فاشیسم و کمونیسم آشنا بود، هیچ‌گاه تسلیم تعصب و استبداد فکری نشد. او در *عصیانگر*، که در پنج فصل – «عصیانگر»، «عصیان متافیزیکی»، «عصیان تاریخی»، «عصیان هنری» و «اندیشه نیمروزی» – نگاشته شده، با نگاهی موشکافانه به سیر تاریخی اندیشه‌های اروپایی می‌پردازد و هشدار می‌دهد که تکرار فجایع گذشته اجتناب‌ناپذیر است اگر انسان به ارزش‌های مشترک پایبند نماند.

کامو در این اثر، عصیان را نه‌تنها نکوهش نمی‌کند، بلکه آن را انگیزه‌ای برای دفاع از حیثیت انسانی می‌داند. اما او معتقد است که عصیان وقتی از مسیر اصیل خود منحرف می‌شود و به انقلاب‌های نیست‌انگارانه قرن بیستم می‌پیوندد، به توجیه کشتار و خشونت می‌انجامد. او می‌نویسد: «اگر به چیزی ایمان نداشته باشیم و ارزشی را تأیید نکنیم، همه‌چیز مباح خواهد شد.» این سخن، نقدی است بر نیست‌انگاری که منطق را بر عذاب وجدان چیره می‌کند و به تباهی می‌انجامد. کامو با تحلیل عصیان‌های متافیزیکی و تاریخی، از نیچه و داستایوفسکی تا مارکس و انقلاب‌های مدرن، خواننده را به تأمل در مرز میان عصیان سازنده و ویرانگر دعوت می‌کند. *عصیانگر*، که با نثری روشن و استدلال‌هایی پرشور نوشته شده، اثری است که نه‌تنها فلسفه قرن بیستم را تحت تأثیر قرار داد، بلکه همچنان خواننده را به بازاندیشی در ارزش‌های انسانی و مسئولیت عصیان در برابر ظلم وا می‌دارد.

«در جهانی که معنی گم شده بود، عصیانگر ایستاد و فریاد زد: 'من هستم، پس باید ارزشی باشد.' اما وقتی عصیان به انقلاب بی‌ایمان بدل شد، خون جای عدالت را گرفت.»