قاضی و جلادش

«قاضی و جلادش»، نوولایی کاراگاهی و فلسفی از فریدریش دورنمات، نویسنده سوئیسی، در سال 1950 منتشر شد و چونان چالش‌ای به ژانر سنتی جنایی، با نگاهی اسرارآمیز و پست‌مدرن، مرزهای جرم و عدالت را درهم می‌شکند؛ سبکی که یادآور ابهامات آلن روب-گریه است و سایه‌هایی از رمان‌های نئو-نوآر پل استر و نویسندگان معاصر را برمی‌انگیزد.

داستان بر بازرس هانس برلاخ، پلیس کارکشته و رو به موت، متمرکز است که در بستر بیماری، با مرگ یکی از بهترین مأمورانش، اشمید، روبه‌رو می‌شود. برلاخ، که ظاهری قهرمانانه ندارد اما ذهنی تیز چون تیغ، تحقیقات را به عهده می‌گیرد و در دل پیچ‌وخم‌های پرونده، به تعقیب رقیب دیرینه‌اش، گاستمان – تاجری مرموز با گذشته‌ای تاریک – می‌پردازد. او با زیرکی، از دستگیری مستقیم قاتل چشم‌پوشی می‌کند تا او را به دام بیندازد، و با بررسی کلینیک یک پزشک سابق نازی، رشته‌ای از رویدادهای هیجان‌انگیز را رقم می‌زند که فلسفه وجودی را با هیجان کارآگاهی درآمیخته و به همگرایی خیره‌کننده‌ای می‌رساند.

دورنمات در این اثر، با قلمی ژرف و طعنه‌آمیز، به این پرسش می‌پردازد که انسان‌ها، هنگامی که سرنوشت دیگران را رقم می‌زنند، قاضی می‌شوند و وقتی ابزاری در دست قدرت‌ها گردند، جلاد. «قاضی و جلادش» نه تنها روایتی نفس‌گیر از تعقیب و گریز است، بلکه تأملی تلخ بر مرزهای اخلاق در جهانی خاکستری، خواننده را به چالش می‌کشد.

«برلاخ به تسانتز نگریست، با چشمانی که عمق سال‌ها تعقیب در آن‌ها موج می‌زد، و زمزمه کرد: "عدالت، نه شمشیر است و نه ترازو، که بازی شطرنجی در تاریکی؛ جایی که قاضی و جلاد، یک چهره‌اند." تسانتز، با سایه‌ای از تردید بر لب، پاسخ داد: "پس من، مهره‌ای در دستان شما؟" باد سرد شب، کلمات را برد، اما آن راز، چونان زنجیری، آن‌ها را به هم پیوند زد.»