پولیکوشکا

کتاب «پولیکوشکا» (یا «سرنوشت خادم بدکار») نوولایی از لئو تولستوی، نویسنده‌ی برجسته‌ی روسی، است که در سال 1860 نگاشته و در 1863 منتشر شد. این اثر، تصویری تلخ و واقع‌گرایانه از زندگی بردگان در روسیه‌ی قرن نوزدهم می‌کشد؛ جایی که پولیکوشکا، برده‌ای الکلی و دزد کوچک، با همسر و پنج فرزند خردسالش در ملک اربابش، کنت ایوان ایوانوویچ، روزگار می‌گذراند. تولستوی با ظرافتی استادانه، از اعتماد بی‌جا و سرنوشت تراژیک این مرد ساده‌لوح سخن می‌گوید تا نقدی بر نظام استبدادی و بی‌رحمی اجتماعی بنشاند.

پولیکوشکا، که سابقه‌ی دزدی دارد و از سوی همسایگان و بردگان دیگر طرد شده، فرصتی می‌یابد تا اعتماد بانوی ارباب را جلب کند: او را به شهر می‌فرستند تا پاکت پولی را از نزد کسی دریافت و بازگرداند. در راه بازگشت، پولیکوشکا پاکت را گم می‌کند و این سانحه، زنجیره‌ای از رویدادهای ویرانگر را برمی‌انگیزد که او را به پرتگاه مرگ می‌کشاند و خانواده‌اش را به نابودی می‌رساند. تولستوی در این روایت، نه تنها سرنوشت فردی را بازگو می‌کند، بلکه عمق رنج‌های طبقات فرودست را برهنه می‌سازد و خواننده را به تأمل در عدالت و سرنوشت انسانی وامی‌دارد.

نثر تولستوی در «پولیکوشکا»، با توصیف‌های دقیق و احساسی، تجربه‌ای عمیق و دلخراش آفریده است؛ اثری که همچنان از شاهکارهای کوتاه ادبیات روسیه به شمار می‌رود و به زبان‌های گوناگون ترجمه شده تا صدای خاموش‌شدگان را به گوش برساند.

«پولیکوشکا، مردی با ریش‌های ژولیده و چشمانی پر از ترس و شرم، به سوی خانه می‌دوید؛ پاکت گمشده در ذهنش چون خنجری بر دل می‌نشست، و او می‌دانست که این بار، نه الکل و نه دروغ، نجاتش نخواهد داد.»