پاگرد

«پاگرد»، رمانی از محمدحسن شهسواری، نویسنده و فیلمنامه‌نویس متولد 1348، در سال 1391 منتشر شد و به یکی از آثار برجسته ادبیات معاصر ایران بدل گشت. داستان، حول محور حوادث کوی دانشگاه در تیرماه 1378 می‌چرخد و روایتگر آدم‌هایی از قشرهای گوناگون اجتماعی است که هر یک، در فرار از شلوغی‌ها و آشوب‌های آن روزها، به‌طور اتفاقی سر از پاگرد خانه‌ای در کوچه‌ای بن‌بست درمی‌آورند. در آغاز، هر فصل داستانی به‌ظاهر جداگانه روایت می‌کند، اما با پیش‌روی رمان، این روایت‌های پراکنده چون تکه‌های پازلی ظریف به هم می‌پیوندند و تصویری یکپارچه از یک برهه حساس تاریخی می‌سازند.

شهسواری با مهارتی کم‌نظیر، از افتادن به دام کلیشه‌های رمان‌های سیاسی، مانند خلق شخصیت‌های کاریکاتورگونه، پرهیز کرده و آدم‌هایی باورپذیر از طیف‌های گوناگون سیاسی و اجتماعی خلق می‌کند؛ از دانشجوی معترض گرفته تا رهگذری بی‌طرف، هر یک با عمق و هویتی ملموس. او با به‌کارگیری تکنیک‌های متنوع داستان‌نویسی – از روایت غیرخطی گرفته تا تغییر زاویه دید – اثری می‌آفریند که نه تنها از نظر فرم، بلکه در محتوا نیز خواننده را راضی نگه می‌دارد. «پاگرد» با زبانی پخته و به‌دور از شعارزدگی، آینه‌ای است در برابر تاریخ معاصر ایران؛ آینه‌ای که بدون جانب‌داری، تضادها و پیچیدگی‌های گروه‌های درگیر در این واقعه را به نمایش می‌گذارد و خواننده را تا پایان، مشتاق و درگیر نگه می‌دارد.

این رمان، کاوشی است در لایه‌های پنهان روابط انسانی در بزنگاه‌های تاریخی، که با نگاهی بی‌طرفانه و روایتی پر کشش، مخاطب را به تأمل در هویت جمعی و فردی در دل بحران دعوت می‌کند. «پاگرد» نه تنها اثری ادبی، بلکه سندی است زنده از روزگاری که هنوز در حافظه جمعی ایرانیان نفس می‌کشد.

«پاگرد ساکت بود، اما صدای فریادهای دوردست از کوچه می‌آمد. هرکس روی پله‌ای نشسته بود و به دیوار خیره شده بود، انگار همه دنبال یه جواب بودن، ولی سوالا فرق داشت.»