هر وقت فردی بیش از نیم قرن به تحقیق بپردازد و مجموعه ی یازده جلدی تاریخ جامع تمدن بشری را بنویسد، طبیعی است که مردم بخواهند بدانند از این کار و تلاش به چه نتیجه ای رسیده است؛ بدانند که از نظر او کدام یک از دوره ها، افراد و دستاوردها از بقیه برتر یا مهم تر بوده اند. مثلاً دورانت در طومار افتخار اندیشه ی بشری خود به چه کسانی عنوان برترین متفکران تاریخ بشریت را می دهد؟ واقعاً عنوان بزرگ ترین شاعران را به چه کسانی می دهد؛ آن هایی که با کلامشان نت هایی بر تار و پود قلب آدمی رسم می کنند که طنینش تا صدها بلکه هزاران سال پس از درگذشتشان ادامه می یابد؟ بهترین کتاب های آموزشی هدفمند -و مفید- که حتماً باید خوانده شوند کدام اند؟ دورانت در طول زندگی حرفه ای خود به تقاضای رو به رشد مردم برای چنین ارزیابی های کارشناسی شده، با به رشته ی تحریر در آوردن و نوشتن مقالاتی شامل نظرات شخصی در مورد رتبه بندی «ده متفکر برتر»، «ده شاعر برتر»، «صد کتاب برتر آموزشی»، «نقطه ی اوج ده پیشرفت بشری» و «دوازده رویداد مهم در تاریخ» پاسخ داد. برخی از این مقالات در نشریات به چاپ رسید؛ بقیه ی آن ها به صورت سخنرانی ایستاده در حضور حاضران در جلسه ارائه شد. با این حال ممکن نبود فردی به نتایج او در این موارد دست یابد. مگر آن که اتفاقی مجله ی نظرات چاپ شده ی او را می خرید یا آن قدر خوش شانس بود که در یکی از آن جلسات سخنرانی شرکت می کرد. خوشبختانه همه ی این مقالات در کتاب بیداری ذهن گردآوری شد.