در جستجوی نان

ماکسیم گورکی (1868-1936) در کتاب «شاگردی من»، تصویری دقیق و زنده از دوران نوجوانی خویش ارائه می‌دهد. پس از درگذشت مادر، الکسی پشکوف (گورکی) چهارده‌ساله، برای تأمین معاش خویش، پا به دنیای کار می‌گذارد. او ابتدا دستیار در یک مغازه کفش‌فروشی می‌شود، سپس به نوبت شاگرد یک نقشه‌کش، ظرفشوی در کشتی بخار ولگا، و شاگرد در کارگاهی که آیکون‌های مذهبی در آن نقاشی می‌شوند. رانده‌شده از زشتی‌های زندگی طبقه متوسط، به دلیل دشمنی بی‌معنا و احمقانه‌ای که محیط پیرامونش را مسموم کرده، همواره در جستجوی چیزی بهتر است. این کتاب (1916) دومین بخش از سه‌گانه زندگینامه‌ای گورکی است که هر مجلد آن مستقل و بیانگر است.

"دو موجود در من زندگی می‌کردند: یکی از آنها که پلیدی و نفرت بیش از حد دیده بود، تنبیه شده بود. زمزمه هولناک زندگی او را بدگمان و مشکوک کرده بود و او با شفقت درمانده‌ای به همه مردم از جمله خودش نگاه می‌کرد. فردی که آرزو داشت زندگی آرام و بازنشسته‌ای را دور از شهرها و مردم داشته باشد، آرزو داشت به ایران برود، وارد صومعه شود، در کلبه جنگلبانی یا اقامتگاه نگهبان راه‌آهن زندگی کند، یا در جایی نگهبان شب شود. در حومه شهر، هر چه جمعیت کمتر و دورتر بیشتر باشد، بهتر است. فرد دیگر، که توسط روح مقدس کتاب‌های حکیمانه و راستین تعمید یافته بود، دریافت که زمزمه هولناک زندگی نیروی بی‌رحمانه‌ای اعمال می‌کند که ممکن است به راحتی سرش را کنده یا زیر پاشنه کثیف له کند. و بنابراین او تمام نیروی خود را برای دفاع از خود جمع کرد، دندان‌هایش را دراز کرد، مشت‌هایش را گره کرد و همیشه برای دعوا یا مشاجره آماده بود."