زمان، فراغت و به زیستی

از همان ابتدای سکونت نژاد بشر بر روی زمین تا به امروز، انسان‌ها در زندگی خود با دوگانه‌های گوناگونی روبه‌رو بوده‌اند. مفاهیم متقابلی همچون خیر و شر، آسان و سخت، ذهنی و عینی و... بخش مهمی از حیات انسانی را تشکیل داده و آن را پدید آورده‌اند. یکی از مهم‌ترین این دوگانه‌ها که با گذر زمان و ظهور کشورهای توسعه‌یافته و صنعتی اهمیت بیشتری نسبت به سابق پیدا کرده، دوگانه کار و فراغت است. این دو پدیده و تقابل آن‌ها باهم، تقریبا تمام زندگی یک فرد را در طول عمرش به خود اختصاص داده و ازاین‌جهت نیازمند مطالعه‌ای دقیق و حساب شده است تا از این طریق افراد بتوانند به درک بهتری از فعالیت‌های روزمره‌ی یک انسان و اهمیت آن‌ها دست یابند. کتاب «زمان، فراغت و به زیستی» به قلم ییری زوزانک، جامعه‌شناس و استاد دانشگاه، و ترجمه‌ی یاسر خوشنویس، از بهترین متون تألیف‌شده در این زمینه است. زوزانک، از پیشروان مطالعات فراغت و استاد ممتاز دانشگاه واترلو، در این کتاب دو هدف اصلی را دنبال می‌کند. در بخش اول کتاب که 25 فصل را در برمی‌گیرد، او مروری تاریخی را از دیدگاه‌های مختلف درباره نسبت کار، فراغت و شادکامی از دوره‌ی باستان تا دوره‌ی معاصر پی می‌گیرد. او ابتدا به آرای فلاسفه‌ی یونانی چون افلاطون و ارسطو و فلاسفه‌ی رومی چون سنکا می‌پردازد و توضیح می‌دهد که چگونه فراغت در تلقی باستانی آن با وقت آزاد یا دورریختنی کنونی تفاوت دارد و امری والا به شمار می‌رفته است. سپس، زوزانک تحولات مربوط به تلقی از فراغت و کار را در اروپای مسیحی در آراء آگوستین و توماس آکویینی و همچنین، تلقی از کار در دوره‌ی اصلاح دینی را در قالب اصطلاح «وظیفه دینی» می‌کاود. در مسیری موازی که از مونتنی و پاسکال آغاز می‌شود و تا آدام اسمیت، آلکسی دو توکویل و پس از آن ادامه پیدا می‌کند، نویسنده به دیدگاه‌های دوره‌ی روشنگری درباره‌ی کار و دنیوی شدن تدریجی مفهوم فراغت می‌پردازد و بحث را تا شکل‌گیری «طبقه‌ی فراغتمند» قرن بیستمی ادامه می‌دهد. در بخش دوم کتاب که 5 فصل را شامل می‌شود، زوزانک مجموعه‌ای از مطالعات کمّی خود را که طی دهه‌های 1980 تا 2010 انجام شده‌اند، در پرتو مفهوم‌پردازی‌های انجام‌گرفته در طول کتاب موردتحلیل قرار می‌دهد و سعی می‌کند تصویری از نسبت کار، فراغت و شادکامی در جوامع معاصر در آمریکای شمالی ارائه کند. مطالعه این کتاب برای تمامی علاقه‌مندان به مطالعات فراغت می‌تواند بسیار مفید و سودمند باشد.