نقش و جایگاهِ مردم در سیاست، از همان آغاز بخشی مهمی از فعالیت‌های پژوهشی یرواند آبراهامیان بوده است. او در تاریخ‌نگاری‌هایش بیشتر روی تحولاتی که آدم‌ها به واسطهٔ خیابان باعث شده‌اند، تمرکز داشته تا تغییراتی که سیاستمداران سرِ میز مذاکره تصمیم آن را گرفته‌اند.

دو مقالهٔ نخست کتاب، اواخرِ دههٔ شصتِ میلادی نوشته شده‌اند، اولی به نقشِ جمعیت‌های مردمی در تحولاتی می‌پردازد که نهایتاً به انقلابِ مشروطه انجامید و دومی، رد این اثرگذاری‌های مردمی را تا مقطعِ کودتای ۱۳۳۲ پی می‌گیرد.

مقالهٔ سوم که چهل سال بعد از آن دو مقاله نوشته شده، سهمِ جمعیت‌های مردمی را در پیشبرد و پیروزیِ انقلابِ ۱۳۵۷ می‌سنجد و نشان می‌دهد دلبستگی به بررسیِ جایگاهِ مردم در سیاست، همهٔ عمرِ پژوهشیِ آبراهامیان ادامه و دوام داشته است

چهارمی مقاله‌ای است دربارهٔ سرخوردگیِ جمعی مردمی، بنیان‌گذارانِ فرقهٔ دموکراتِ آذربایجان، حزبِ توده، و رو آوردن‌شان به مبارزهٔ خودبنیاد و پنجمین مقاله که متن ویراستهٔ یک سخنرانی دانشگاهی است، گزارشی از فراز و فرودهای جنبش کارگری ایران در مقطعی کوتاه از تاریخِ ایران مدرن می‌دهد که آدم‌های خیابان در آن جنبش توانستند بسیاری از خواسته‌های‌شان را به حاکمان تحمیل کنند.

مطالعه این آثار آبراهامیان درباره تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران دیدی تازه به ارمغان می‌آورد. دیدی که تاریخ را در بستر مردم و جنبش‌های مردمی جستجو می‌کند و نه بر سرنیزه حاکمان.

گزیده ای از کتاب:

در ایرانِ قدیم، زندگیِ شهری حولِ بازارها متمرکز بود. در بازار بود که زمین‌دارها محصولات‌شان را می‌فروختند، صنعتگران کالاهای‌شان را می‌ساختند، بازرگانان اجناس‌شان را معامله می‌کردند، وام‌خواهان وام می‌گرفتند، و تجارِ خیّر مسجد و مکتب وقف می‌کردند. حقیقت این‌که بازار یک‌تنه انبار، کارگاه، فروشگاه، بانک، کانونِ مذهبی و قطبِ آموزشیِ کلِ جامعه بود. به‌علاوه هر صنعت، کسب و شغلی صنفی داشت که سفت‌وسخت نظام‌مندش می‌کرد، صنفی که سازمان، سلسله‌مراتب، سنت‌ها، تشریفات و حتا در مواردی زبان و دایرهٔ واژگانِ منحصربه‌فردِ خودش را داشت. تحقیقِ مالیات‌چیِ اصفهان در ۱۲۵۸ دویست صنفِ مستقل را فهرست می‌کند. صنعتگرانِ مهارت‌لازمی مثلِ نقره‌کارها، صحاف‌ها و خیاط‌ها نیمی از این فهرست را شامل می‌شوند. تجار، مثلاً خواربارفروش‌ها، صراف‌ها و دکان‌دارها پنجاه‌تای‌شان را تشکیل می‌دادند. و کارگرانِ غیرمتخصص ــ عمله‌ها، حمال‌ها و دلاک‌ها ــ می‌شدند پنجاه‌تای باقی.