مکتب بوداپست

مکتب بوداپست مکتب فکری‌ای بود که در اوایل دههٔ 1960 در مجارستان ظهور کرد و به جریان نو مجارستان، که جُرج لوکاچ آن را نمایندگی می‌کرد، وابسته شد. اعضای این مکتب دانشجویان یا همکاران لوکاچ بودند. پیوند ناگسستنی بزرگان این مکتب با لوکاچ به تقلید محض از او محدود نمی‌شود و در واقع نوعی رفع دیالکتیکی به شیوهٔ هگلی است که حفظ، حذف و ارتقای هم‌زمان را در بر می‌گیرد. به عبارت دیگر این مکتب نخست به توسعهٔ آثار لوکاچ در هستی‌شناسی اجتماعی و زیبایی‌شناسی گرایش داشت؛ ولی بعد به‌سرعت شروع به نقد دیالکتیکی و به‌چالش‌کشیدن الگوی مارکسیسم لوکاچ کرد.

فلاسفهٔ مکتب بوداپست، که خود را از پیروان لوکاچ می‌دانستند، پس از مرگ لوکاچ در ژوئن 1971، به علت نظرات انتقادی‌شان دربارهٔ کشورهای وابسته به شوروی، اغلب از دانشگاه‌های مجارستان اخراج شدند و برای ادامهٔ فعالیت‌هایشان مجبور شدند به آلمان، انگلیس و استرالیا مهاجرت کنند.

ویژگی های اساسی مکتب بوداپست را می‌توان به ترتیب زیر خلاصه کرد:

1. تداوم روش دیالکتیکی و کارهای زیباشناسی لوکاچ.

2. تعمیق مقوله‌های مارکسیستی، بازخوانی نوشته‌های مارکس در پرتو واقعیات جامعهٔ سرمایه‌داری و سوسیالیستی، به دور از هرگونه جزم‌اندیشی.

3. انتقاد جسورانه و تیزبینانه از استالینیسم در سه عرصهٔ اقتصادی، سیاسی و ایدئولوژیک.

4. کوشش برای تدوین نوعی روش‌شناسی «فلسفهٔ اجتماعی» که بتواند بر فراز رشته‌های مختلف پلی بزند.

5. به پرسش گرفتن قاطع ساختارهای زندگی روزمره.

کتاب مکتب بوداپست شامل دو باب است. در باب نخست، مکتب بوداپست و شاگردان این مکتب معرفی می‌شوند. از بزرگان این مکتب می‌توان از فرنس فِهِر، آگنس هلر، جُرج مارکوش، آندراش هگدوش، ماریا مارکوش و میهای وایدا نام برد.

در باب دوم این کتاب، مقاله‌هایی از شاگردان این مکتب، که مترجم آن‌ها را برگزیده، ارائه می‌شود.