تقریبا یک قرن و نیم بعد از کتاب "منشا گونه ها" ، بنای علوم تکاملی هنوز بر پایه ای که داروین بنا نهاده استوار است. "ارنست مایر" که از پیشگامان استفاده از ژنتیک مدرن برای گسترش این علم است ، خوانندگان خود را از طریق کل ساختار تکاملی ، از دیرینه شناسی گرفته تا گاه نگاری کروموزومی راهنمایی می کند. اما آنچه شاید بیشتر متخصصان را غافلگیر کند، تحقیقات اخیر نیست، بلکه دوام حیرت انگیز نظریه ی اصلی داروین است. در واقع برای اکثر خوانندگان دانستن این امر جالب خواهد بود که نظریه داروین - ترکیبی از 5 نظریه - در انقلاب دوم داروین در دهه 1940 ، هنگامی که دانشمندان سرانجام ناپیوستگی های تکاملی را به نفع تغییر تدریجی در جمعیت های زیاد رد کردند ، مورد پذیرش کامل قرار گرفت. از آن انقلاب دیرهنگام دوم ، زیست شناسان ابزارهای قدرتمند جدیدی را برای جستجوی تحولات تکاملی در سطح مولکولی بدست آورده اند. اما با وجود قدرت تبیینی و ماندگار داروینیسم ، "ارنست مایر" هنوز با اسرار سرسختانه ای روبرو می شود: به عنوان مثال ، چرا فسیل های زنده (مانند خرچنگ نعل اسبی) تکامل نمی یابند؟ و چگونه هوش بالا و نوع دوستی ایده آلیستی در میان آن موجودات عجیب به نام انسان ظاهر شد؟
"چیستی تکامل" یک دفاع جانانه از توضیحات داروینی در مورد زیست شناسی و راهنمایی زیبا درباره تکامل برای عموم خوانندگان در بردارد؛ کتاب "چیستی تکامل" مخاطبان مختلفی را در ذهن دارد: دانشمندان و غیردانشمندان که تفکر تکاملی را می پذیرند اما دقیقا نمی دانند چگونه کار می کند و همچنین آنانی که تکامل را می پذیرند اما از صحت توضیحات داروینی مطمئن نیستند. "ارنست مایر "با وضوح کمیابی سوالات را در قلب تکامل مطرح می کند - مدارک تکامل روی زمین چیست؟ منشأ و نقش تنوع ارگانیک چیست؟ -و با زبانی تازه و غیرتکنیکی توصیف می کند که چگونه جستجوی پاسخ در طول سالها راه حل هایی برای چالش برانگیزترین مشکلات مطرح شده توسط نظریه تکامل ارائه داده است. در بخش تحریک آمیز نهایی ، "ارنست مایر" اظهار داشته که چگونه درک بهتر ما از تکامل بر دیدگاه ها و ارزش های انسان مدرن تأثیر گذاشته است.