به عنوان پدر و مادر، ما نمی توانیم همیشه و هر لحظه کنار فرزندمان باشیم. بعد از دو یا سه سالگی، کودک زمانی را جدا از والدینش در مهدکودک، مدرسه، کلاس آموزشی و یا منزل آشنایان سپری می کند. کودکان تجربه زیسته کمی داشته و به همین دلیل به همه اعتماد دارند. بنابراین آموزش خود مراقبتی در کودکان از وظایف والدین است.تربیت جنسی کودک و آگاهی از راه های آموزش مسائل جنسی به کودکان یکی از مهم‌ترین بعدهای فرزندپروری است که می‌بایست به آن اهمیت دهید. کنجکاوی جنسی کودکان و مسائلی که درباره آن مطرح می‌کنند، بخشی از فرایند رشد آن‌هاست و عدم پاسخ درست و علمی به کودکان می‌تواند آسیب‌های روانی زیادی را به آنها وارد کند.
در این مقاله از وبلاگ بنفشه قصد داریم شما را با راه های آموزشی مسائل جنسی به کودکان و اهمیت آن آشنا کنیم.
خود مراقبتی در کودکان
مراقبت از خود در کودکان مهم است و شامل موارد زیر می‌شود:
- به کودکان آموزش داده شود که چگونه برای بهداشت شخصی خود مراقبت کنند، از جمله شستشوی دست‌ها، مسواک زدن، و حمام گرفتن.
- فراهم کردن محیطی امن و سالم برای کودکان به منظور جلوگیری از تصادفات و آسیب‌های جسمی.
- تشویق کودکان به ورزش و فعالیت‌های بدنی به منظور حفظ سلامتی و تقویت قلب و عروق.
- توجه به تغذیه سالم و متوازن و اطمینان از دریافت تمامی عناصر غذایی مورد نیاز برای رشد و توسعه سالم.
- ارائه حمایت و حس دل‌نشینی به کودکان برای تقویت روان‌شان، اطمینان از اینکه مشکلات و احساساتشان مورد توجه قرار می‌گیرد، و تشویق آنها به توسعه مهارت‌های مدیریت استرس و اضطراب.
این موارد به کودکان کمک می‌کنند تا به طور جامعانه از خود مراقبت کنند و به سلامتی و رشد سالمی دست یابند.
تربیت جنسی یعنی چه؟
تربیت جنسی به مجموعه‌ای از فرآیندها، ارزش‌ها، دانش‌ها، و مهارت‌هایی اطلاق می‌شود که به کودکان و نوجوانان کمک می‌کند تا درک صحیحی از جنسیت، روابط بین جنسی، ارتباطات انسانی، و ارزش‌های جنسی پیدا کنند. این فرآیند شامل آموزش درباره بدن، احساسات، رفتارها، و ارتباطات جنسی می‌شود و هدف اصلی آن، تربیت فرد برای تصمیم‌گیری‌های سالم و ارتباطات اجتماعی متعادل در زمینه جنسیت و روابط بین جنسی است.
آموزش مهارت‌های خود مراقبتی به کودکان
آموزش مهارت‌های خود مراقبتی به کودکان از سنین پایین بسیار مهم است. این مهارت‌ها به آنها کمک می‌کند تا از سلامت جسمی و روانی خود مراقبت کنند، استقلال خود را افزایش دهند و برای چالش‌های زندگی آماده شوند.
خود مراقبتی در کودکان در مقابل ازار جنسی
مراقبت از کودکان در مقابل ازار جنسی یک اولویت بسیار مهم است و شامل اقدامات زیر می‌شود:
- آموزش به کودکان درباره حقوق بدنی خودشان و حقوق دیگران، به همراه آموزش درباره انواع ازارهای جنسی.
- ارائه آموزش به کودکان در مورد مفهوم حریم شخصی و تشویق آنها به گفتن "نه" و گزارش هرگونه موقعیت مشکوک به افراد معتمد مانند والدین یا معلمان.
- تشویق کودکان به ایجاد روابط سالم با دیگران و توسعه مهارت‌های ارتباطی به منظور کمک به شناسایی و جلوگیری از ازارهای جنسی.
- ارائه حمایت و حس دل‌نشینی به کودکان تا اطمینان حاصل شود که مشکلات و احساساتشان مورد توجه قرار می‌گیرد و به آنها کمک می‌شود تا به مشکلاتی که ممکن است با آنها روبه‌رو شوند، مقابله کنند.
- آموزش به والدین و مربیان درباره نشانه‌های ازار جنسی و راه‌های پیشگیری و مقابله با آن.
این اقدامات به کودکان کمک می‌کنند تا از ازارهای جنسی محافظت شوند و در مقابل هرگونه تهدیدات بهداشت روحی و جسمی، محافظت شود.
بیشتر بدانیم : انتخاب اسباب بازی مناسب کودکان در سنین مختلف
هم‌زمان با رشد کودک و به صورت تدریجی مهارت‌های ایمنی بدن و خود مراقبتی را به او بیاموزید. این مهارت‌ها باید متناسب با سن کودک و بدون تصویر باشند و به کودک کمک می‌کند تا در برابر قلدری و زورگویی دیگران قاطع باشد و بتواند از خودش دفاع کند.
- هنگامی که کودک زبان باز می‌کند و با بدن خود آشنا می‌شود، نام‌های درست بخش‌های مختلف بدنش را به او یاد بدهید و به او بیاموزید کدام اندام‌ها خصوصی هستند یعنی همان‌هایی که زیر مایو مخفی می‌شوند. به این ترتیب اگر کسی بخش‌های مختلف بدن کودک را به شکل نادرست لمس کند او می‌تواند از او دوری کند و با بزرگ‌تر مورد اعتمادش در این باره صحبت کند.
- از کودکی داشتن حد و مرز را به کودکان بیاموزید. به او درباره ایده‌ای تحت عنوان حباب که تقریباً به‌اندازه حلقه هولاهوپ است بگویید. این اندازه را حریم شخصی کودک در نظر بگیرید و به او یاد بدهید که بداند هیچ‌کس نمی‌تواند بدون اجازه‌اش وارد این حریم شود. چنانچه کودک دیگری یا یک بزرگ‌سال بخواهد او را بغل کند و ببوسد می‌تواند بگوید: “نه”. بزرگ‌ترها هم باید به این خواسته کودک اهمیت بدهند و او را مجبور نکنند که برخلاف میلش به کسی محبت کند. برای اینکه به بزرگ‌ترها هم توهین نشود می‌توان یک راه امن و سالم مثل دست دادن یا شیوه‌ای دیگر را با کودک تمرین کنید که در موارد خاص از راهی که دوست دارد و ترجیح می‌دهد با دیگران احوالپرسی کند.
- به کودک بیاموزید کسی اجازه ندارد به اندام‌های خصوصی بدن او دست بزند یا بخواهد آنها را ببیند. در صورت پیش آمدن چنین موقعیتی او باید بتواند با صدای بلند بگوید : “نه یا بس کن!” یا جمله‌های مشابه. سپس سعی کند از آن محل و فرد آزارگر دور شود و با دست‌کم سه نفر از بزرگ‌ترهای مورد اعتمادش، اتفاق پیش‌آمده را مطرح کند تا حرفش را باور کنند.
- وقتی کودک بزرگ شد و سنش از 3 سال گذشت، به او کمک کنید تا 5 بزرگ‌تر مورد اعتماد و امنش را شناسایی کند. تا چنانچه در موقعیت خطیری قرار گرفت بتواند به یکی از این 5 نفر اعتماد کند و به آنها در اولین فرصت اطلاع دهد. لازم است از کسانی که کودک به‌عنوان افراد مورد اعتمادش انتخاب کرده، بپرسید که آیا آنها می‌خواهند در لیست 5 نفره این کودک قرار بگیرند یا نه. اگر آنها اجازه ندهند که در این لیست قرار بگیرند یا از این انتخاب چندان خوشحال و راضی نباشند یعنی فرد مناسبی برای قرار گرفتن در شبکه ایمنی کودک نیستند.
- علاوه بر اینکه به کودک درباره لمس درست و نادرست توضیح می‌دهید، درباره احساسات مختلف هم با او حرف بزنید. با استفاده از یک کتاب تصویری یا پوستر آموزشی برایش توضیح دهید که احساس‌هایی مانند غم، شادی، عصبانیت، نگرانی، ترس، هیجان‌زدگی و… چه حالتی دارند. سپس در طول فعالیت‌های روزمره از او بخواهید احساسش را بیان کند و به‌این‌ترتیب در روند شناخت احساسات با او تمرین کنید.
بیشتر بدانیم : راهکارهای مؤثر برای افزایش اعتماد به نفس در کودکان
معرفی بهترین کتاب‌ها با محتوای خود مراقبتی برای کودکان
مجموعه کتابهای هشدارهای جنسی و جسمی در بخش کودک و نوجوان انتشارات قدیانی (کتابهای بنفشه) یک راه ساده برای آموزش حریم خصوصی، تربیت جنسی کودکان و حفظ امنیت فرزندان در جاییست که والدین حضور ندارند.
برخی از کتاب های خودمراقبتی کودکان از انتشارات قدیانی را معرفی میکنیم :
- کتاب آیا رازی داری؟
- بدنم مال خودم است
- کسی آزارت داده ؟ سکوت نکن
- خانم پلیس دریاره ی غریبه ها چه گفت؟
- با غریبه ها حرف نمی زنم
- با غریبه ها جایی نمی روند
- بعضی غریبه ها حقه بازند
- کتاب کتی مواظب باش
- قسمت های خصوصی بدن کجاست؟
- مراقب جاهای خصوصی بدنم هستم
- بدنم مال خودم است
- تصویرهای خوب، تصویرهای بد
- اگر غریبه ای به تو نزدیک شود چه می کنی؟
کلام آخر
محافظت از کودکان امری طبیعی است. اگرچه والدین می‌توانند تا حدی محیط اطراف کودکان را کنترل کنند اما نمی‌توانند در همه ساعات شبانه‌روز مراقب آنها باشند. این وظیفه ما است که به کودکان آموزش لازم را درباره حقوق خود نسبت به بدنشان بدهیم.
در اینجا آموزش خودمراقبتی بسیار اهمیت دارد. کودکی که آموزش لازم را در این زمینه دیده است، وقتی برای اولین بار بدن او مورد لمس نامناسب قرار می‌گیرد، می‌داند که این کار درستی نیست و باید این موضوع را سریعا به والدین خود اطلاع دهد.